Friday, 19 April 2024-
دیده بان هشتم : اولین زنی که در سال 1315 - یعنی قبل از تصویب لایحه استقلال کانون وکلا – در زمان مرحوم سید هاشم وکیل، پروانه وکالت گرفت-تا جایی که بنده اطلاع دارم- خانم دکتر خدیجه کشاورز بود که دکترای خود را از فرانسه گرفته بود. پس از ایشان هم خانم کاترینا سعیدخانیان پروانه وکالت گرفت. پس از استقلال کانون وکلا ورود زنان به حرفه وکالت تداول بسیار پیدا کرد و زنان بسیاری به عرصه وکالت وارد شدند که برخی از آنها در بعضی زمینه‌ها بسیار برجسته بودند و هستند.
تا سال 1376 برای ورود به حرفه وکالت آزمون وجود نداشت بلکه برحسب تعدادی که موضوع ماده 28 و 29 آیین‌نامه اجرایی لایحه استقلال کانون وکلا تعیین می‌کرد، برای محل‌های مختلف وکیل جذب می‌شد. در آن زمان صرفاً 3 کانون مرکز، فارس و آذربایجان شرقی در کشور وجود داشتند و به استثنای فارس و آذربایجان شرقی سراسر ایران زیر نظر کانون مرکز بود. البته، کانون آذربایجان شرقی، اردبیل و آذربایجان غربی که اینک مستقل شده‌اند را نیز کنترل می‌کرد.
در آن زمان ورود زنان به حرفه وکالت با مانعی مواجه نبود مگر این‌که خودشان تمایلی به این کار نداشتند. البته، تعداد زنان داوطلب وکالت نسبت به مردانی که وارد این حرفه می‌شدند، زیاد نبود.
از چند سال پیش به این سو تعداد داوطلبان زن در برخی از استان‌ها بیشتر از داوطلبان مرد است و از نظر قبولی در آزمون هم زنان با توجه به تعدادشان درخشش چشم‌گیری دارند. در آخرین تحلیفی که در نهم شهریورماه در کانون مرکز انجام شد، از 10 نفری که نفرات اول اختبار شدند، تعداد قابل ملاحظه‌ای وکلای زن بودند.
در حال حاضر، زنان از نظر ورود به حرفه وکالت با مشکلی بیش از آن‌چه که مردان مواجه هستند درگیر نیستند و اگر در آزمون قبول شوند می‌توانند مانند مردان کارآموزی کنند. من به جرأت می‌توانم بگویم که در کانون‌های وکلا جنسیت به هیچ‌وجه معیاری برای ورود، کارآموزی یا موفقیت نیست.
آخرین اطلاعی که دارم این است که نزدیک به 400 وکیل زن در کانون مرکز داریم که البته این تعداد به نسبت کل وکلا زیاد نیست اما جالب توجه است. با این وجود، تعداد ورود زنان به عرصه وکالت دائم‌التزاید بوده و هست و در آزمون امسال هم گمان می‌کنم باز هم این تعداد فزونی خواهد یافت.
بدون احتساب کارآموزان، کانون‌های وکلا حدود 45 هزار نفر وکیل دارند و با احتساب کارآموزان شاید بالغ بر 50 هزار نفر باشند. البته در شهرستان‌های مختلف تعداد زنان وکیل متغیر و متفاوت است. در برخی از شهرستان‌ها مانند اصفهان، گیلان، مازندان و فارس تعداد زنان وکیل بالاست. البته این آمار صرفاً بر مبنای ذهنیت من است و عدد دقیقی ندارم.
در رابطه با میزان مراجعه زنان به زنان وکیل آمار دقیقی نداریم و گمان هم نمی‌کنم بتوان آماری از این نظر ارایه داد. اما آن‌چه مسلم است این است که در دعاوی خانوادگی قاعدتاً باید مراجعه زنان به وکلای زن بیشتر باشد.
زمانی که در اداره معاضدت قضایی کانون وکلا همکاری داشتم و تصدی کانون مرکز برعهده‌ام بود سعی می‌کردیم در تعیین وکیل معاضدتی برای زنان حتماً وکیل زن معرفی کنیم. البته، باید توجه داشت که به‌طور کلی نیاز به زمان داریم تا همگان اعم از زن و مرد متوجه کارآیی‌ها، توانمندی‌ها و ویژگیهای مثبت زنان وکیل و همین‌طور سایر زنان در دیگر حرف و مشاغل بشوند.
از نظر کارهای وکالتی زنان وکیل با مشکلی بیش از آن‌چه که مردان مواجه هستند، روبه‌رو نیستند. اگر منظور این باشد که به لحاظ جنسیت رفتار نامطلوبی با آنها می‌شود باید بگویم که زنان وکیل چنان ابهت و شخصیتی دارند که گمان نمی‌کنم کسی جرأت داشته باشد در مورد آنها رفتاری غیر از رفتار حرفه‌ای و مؤدبانه داشته باشد.
مشکلاتی که من می‌شنوم و گزارش می‌شود نظیر مشکلاتی است که وکلای مرد هم دارند و مشکلات کمی هم نیست. برخی برخوردهای نامطبوع یا درگیری‌هایی که می‌تواند نباشد و مسایلی ناشی از نداشتن زبان مشترک با کسانی که وکلا با آنها سر و کار حرفه‌ای دارند از جمله این مشکلات هستند که طبیعتاً در طی زمان و با هم‌فکری و مباحثه، این موارد هم کاهش پیدا خواهد کرد.
به‌طور طبیعی زنان وکیل چندان تمایل و علاقه‌ای به کار در امور کیفری ندارند البته به‌طور استثنایی زنانی هستند که کار کیفری را بسیار خوب انجام می‌دهند. وکلای زن بیشتر در زمینه پرونده‌های خانوادگی فعالیت دارند اما به‌طور کلی مسایل و موارد مختلف ترافعی را همچون مردان وکیل برعهده می‌گیرند.
جوانانی که مایل هستند به این حرفه بپیوندند اعم از زن و مرد، توجه داشته باشند که در آزمون ورودی در همان کانونی شرکت کنند که عملاً می‌خواهند در آن‌جا به کارآموزی و کار بپردازند و گمان نکنند اگر در کانونی که گفته می‌شود امکان قبولی در آن‌جا بالاتر است ثبت‌نام کنند بعد از قبولی می‌توانند به جایی که می‌خواهند منتقل شوند.
این تصور درستی نیست و بعداً با اشکالات فراوانی مواجه خواهند شد چون فرآیند انتقال بسیار دشوار است و تمرکز فعالیت وکیل در محلی که پروانه او صادر نشده تخلف است و در صورت تکرار حتی ممکن است وکیل پروانه خود را از دست بدهد.
جوانان در نظر داشته باشند که شغل وکالت از نظر اجتماعی شغل بسیار معتبر و شریفی است و در صورت کار شریف و صادقانه، موقعیت اجتماعی ممتازی خواهند داشت اما این گمان که این کار بسیار پول‌ساز است و وکیل بدون کار و زحمت مال فراوان تحصیل می‌کند، پندار باطلی است و بعدها سرخورده خواهند شد چون هیچ‌کس از کار وکالت به معنای امروزی آن و دیروزی آن ثروتمند نشده است.
بهمن کشاورز
مهرخانه