دانستنی های حقوقی"اقاله"

گروهی از علمای حقوق، اقاله را فسخ ارادی نیز می‌نامند اما این نامگذاری صحیح نیست زیرا موضوع فسخ، با اشتراط فسخ یا به علت قانونی است و در آن شاید رضایتی نباشد. زیرا نوعی ایقاع است و نیاز به جواز قانونی طی حکم دادگاه دارد.
در حالی که اقاله نوعی عقد است که با رضایت و توافق، قصد و انشای طرفین محقق می‌شود و موضوع آن توافق برای انهدام عقد اول است.
قانونگذار تعریف مشخصی از عقد اقاله ارایه نکرده اما مصادیق و شرایط آن در مواد 283 الی 288 قانون مدنی ایران آمده و از علل سقوط تعهدات و اثرات آن بنا به تصریح قانونی طی ماده 264 است.
به گزارش تبیان، فسخ عقد از طرف معامله‌کنندگان بعد از پشیمانی یکی از دو طرف معامله و درخواست فسخ از جانب او و قبول این درخواست از طرف دیگر است.
بنابراین اگر یکی از طرفین معامله، مثل مشتری، از معامله‌ای که کرده است، پشیمان شود و هیچ راهی برای فسخ عقد نداشته باشد و از طرف مقابل درخواست ‌کند که معامله فسخ شود و او نیز قبول کرده و بیع را فسخ کند، معامله فسخ می‌شود که به این کار اقاله می‌گویند. به درخواست مشتری نیز استقاله گفته می‌شود.

  عناصر عقد اقاله
الف: وجود عقد اول:  اقاله عقد دوم است که موضوع آن انهدام عقد اول با تراضی طرفین است بنابراین یکی از عناصر عقد اقاله، وجود عقد اول است.
ب :عقد اول باید از عقود لازمه بوده یا از یک طرف لازم باشد .
ج: تراضی: اسقاط تعهدات ناشی از عقد اول به تراضی در عقد دوم لازم است.
د: چیزی بر اسقاط عقد دوم (اقاله) نسبت به عقد اول نیفزایند.
اما امهال برای رد یکی از عوضین یا افزایش بر مهلت یا گنجاندن شرطی ضمن عقد اقاله، معنی ندارد .

  انواع اقاله
از انواع اقاله می‌توان اقاله اجل دین، اقاله به عدز تلف، اقاله به عدز عمل به شرط، اقاله به عدز عیب و به عدز نقل، اقاله بعض، اقاله تقسیم و اقاله حواله، اقاله ضمان، اقاله فضولی، اقاله قهقرائی، اقاله وراث و اقاله وقف اشاره کرد.

  مستثنیات اقاله
امام خمینی در کتاب تحریرالوسیله می‌گوید: اقاله در حقیقت همان فسخ و بر هم زدن معامله از دو طرف معامله است؛ اقاله در همه عقود به جز نکاح راه دارد.
در حالت کلی نکاح از عقودی است که مصلحت جامعه و حریم خصوصی اشخاص بر غالب قانونی آن رجحان دارد و اصل بر بقا و دوام نسبی آن بوده و این امر به نظم عمومی وابسته است بنابراین اقاله در آن راهی ندارد. بدین منظور برخی از علما حکم بر بطلان اقاله بر عقد نکاح صادر کرده‌اند.

  تفاوت اقاله با فسخ
فسخ از ایقاعات به شمار می‌آید اما اقاله از عقود.
اقاله عقدی است با توافق و رضایت به همراه اراده طرفین که موضوع آن انهدام عقد اول است. در حالی که فسخ به علت قانونی است و شاید رضایت طرف دیگر حایز اهمیت نباشد.
 اقاله را می‌توان با توافق طی سند عادی یا رسمی اجرا کرد اما در فسخ، حکم دادگاه منبعث از جواز قانونی اصل صحت آن است.
 اقاله با انعقاد عقد دوم صورت می‌گیرد اما فسخ عقد دوم ندارد همچنین فسخ به علت قانون است اما دلیل اقاله، رضایت طرفین و اراده و قصد آنان است.

روزنامه حمایت