جمعه, 05 بهمن 1403-
بررسی حقوقی انتقال گنجینه هنرهای معاصر به برلین
- توضیحات
دیده بان هشتم : کمتر از یکسال پیش بود که مقامات فرهنگی آلمان از لغو برگزاری «نمایشگاه گنجینه موزه هنرهای معاصر» در برلین خبر دادند و درباره علتش هم گفتند ایران با ارسال این آثار به خارج از کشور مخالفت کرده است.نمایشگاهی که درواقع با مخالفت اهالی هنر و فشار رسانهای لغو شده بود و به نظر میرسید بحث برپایی آن کاملا منتفی شده باشد اما حالا دوباره زمزمههایی در فضای مجازی و محافل هنری به راه افتاده که از انتقال دوباره این آثار خبر میدهد.
هشتم دیماه سال گذشته خبرگزاری فرانسه سخنان هرمان پرزینگر رییس بنیاد میراث فرهنگی پروس درباره لغو برپایی نمایشگاه گنجینه موزه هنرهای معاصر را بازتاب داد و اعلام کرد در کمال تاسف ناگزیر از گرفتن چنین تصمیمی شده است چراکه ایران مجوزهای لازم برای خروج این آثار هنری را صادر نکرد.
در این حال بنیاد میراث فرهنگ پروس اعلام کرد از آنجا که قرار بوده این نمایشگاه ابتدای ماه جاری میلادی یعنی دسامبر سال گذشته در برلین برگزار شود، دیگر نمیتواند برگزاری آن را بیشتر به تاخیر بیندازد و به همین خاطر از آن صرفنظر کرده است. این بنیاد در نهایت اعلام کرد که با وجود این مساله همچنان خود را به تبادل فرهنگی با ایران متعهد میداند.
همان زمان وزارت خارجه آلمان هم در نامهای به همتای ایرانی خود گفته بود که برلین ضمانتهای لازم را به موزه هنرهای معاصر تهران داده که بر اساس آن تمامی آثار باید به تهران بازگردانده شود و تا هنگام عودت آثار، هیچگونه شکایت دادگاهی جهت تحویل، ضبط، توقیف یا اقدامات اجرایی مجاز نیست.
با این حال سفر این گنجینه به اروپا لغو شد و دیگر خبری درباره این موضوع شنیده نشد. تا اینکه چند روز گذشته در فضای مجازی این خبر دوباره جان گرفت و برسر زبانها افتاد. یک کارشناس امور هنرهای تجسمی در اینستاگرام خود مدعی شد: «طبق اخبار رسیده از منابع موثق طی چند روز آینده، بخشی از گنجینه موزه هنرهای معاصر بدون تایید مجلس شورای اسلامی و شورای نگهبان، به طور محرمانه و پنهانی از کشور خارج خواهد شد. کامران دبیا به عنوان نماینده مالکان آثار خاندان پهلوی مسوولیت انتقال این آثار و برگزاری نمایشگاهها را به عهده دارد.»
از سوی دیگر احمد توکلی نماینده سابق مجلس شورای اسلامی روز پنجشنبه ۲۵ خردادماه در توئیتر خود، از رضا صالحی امیری وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی خواست تا اعلام کند آیا انتقال بخشی از گنجینه موزه هنرهای معاصر به اروپا صحت دارد یا خیر. توئیتی که از صفحه او پاک شد.
یاشار سلطانی از افشاکنندگان املاک نجومی و سردبیر معمارینیوز هم از دیگر کسانی بود که از انتقال این آثار خبر داده بود.
همینها کافی بود تا در فضای مجازی بحثهایی بر سر تجمع مقابل موزه هنرهای معاصر مطرح شود. با این حال روابط عمومی موزه هنرهای معاصر با انتشار اطلاعیهای انتقال این آثار را تکذیب کرد و گفت این آثار به انبار بازگردانده خواهند شد.
از سوی دیگر کامران دیبا نخستین مدیر موزه هنرهای معاصر و گردآورنده گنجینه که گفته میشد در این انتقال با موزه همکاری خواهد داشت در گفتوگویی با رسانههای خارجی، هرگونه همکاری برای انتقال و نمایش این گنجینه به خارج از ایران را تکذیب کرد
بهمن کشاورز: با اینکه برپایی نمایشگاههای اینچنینی به لحاظ فرهنگی در همه جای دنیا مرسوم است اما توجه به بحث حقوقی آن هم همیشه مهم بوده و در این مورد خاص مهمتر هم به نظر میرسد.
آثار بسیار گرانبهای هنری معمولا شناسنامه یا سند مالکیت دارند که در آن هویت مالک روشن شده است. در صورتی که مشخص باشد این آثار مالکیت ملی دارد و متعلق به دولت ایران است خطری آن را تهدید نمیکند.
از طرفی باتوجه به قیمت گزاف این آثار و با عنایت به اینکه خانواده پهلوی (فرح پهلوی) دارای ثروت خانوادگی در حدی که قادر به خرید چنین چیزهایی باشند، نبوده از نظر ماهیتی نیز در تعلق این آثار به شخص او جای تردید و تامل بسیار وجود دارد.
درخصوص آثاری که ممکن است به عنوان هدیه به او داده شده باشد، گفتنی است آنچه به عنوان تحفه و هدیه به روسای کشورها یا همسران آنان یا مقامات عالی ممالک داده می شود به اعتبار شخص آنها نیست بلکه به لحاظ مقام و منصبی است که دارند. به همین علت در کشورهای دنیا این اشیا در نمایشگاههایی حفظ میشوند.
خارج کردن این آثار به صلاح نیست و سابقه دادگاههای خارج از ایران نگرانکننده است.
اصولا در مورد اینکه این آثار نفیس ملک شخصی کسی باشد تردید وجود دارد و اگر چنین ادعایی شود به هرحال قابل دفاع خواهد بود. اما با توجه به اینکه ادعاهایی از این قبیل، در صورتی که از طرف مقامات رژیم سابق (در هر سطح) در دادگاههای خارجی علیه ایران مطرح شود ناچار با مسایل سیاسی همراه خواهد شد و سوابق نشان میدهد که دعاوی واهی و بدون دلیل علیه ایران مطرح و به صدور احکام میلیونی و میلیاردی منتهی شده است.
بنده خارج نکردن این آثار را حکم عقل است به نظر میرسد اقتضای مصلحت و حکم عقل این است که به طور کلی از اقداماتی که کشورما و ثروت ملیمان را موضوع دعاوی حقوقی قرار میدهد اجتناب و اصولا از خارج کردن این اشیا از مرزهایمان جلوگیری کنیم. چراکه قرار گرفتن در موضع دفاع آن هم در دادگاههایی که نسبت به ایران ممکن است بیطرف نباشند، به صلاح نیست.
اگر این آثار چنان زیبا و ارزشمند هستند که نفس دیدن آنها برای تماشاگران موضوعیت دارد، با توجه به پیشرفت تکنولوژی میتوان از راههای دیگری همچون نمایشگاه مجازی و... استفاده کرد و از باب فرهنگی در اختیار هر کشوری که علاقهمند است، قرار داد.
درخصوص اشیایی از این قبیل مبلغ بیمه تابعی از بهای اولیه خرید به علاوه افزایش قیمت برمبنای نظر کارشناسان امور هنری است اما واقعیت این است که درمورد برخی آثار به ویژه آثاری که ایجادکننده آنها فوت کرده است، افزایش قیمت به نحوی است که غیرقابل تقویم است.
از این رو به نظر میرسد همچنان که گفته شد عمل به احتیاط خارج نکردن این آثار از کشور است که گفتهاند شب در بیابان نخوابید و خواب آشفته نبینید.
درباره جنبه کیفری این اقدام هم باید گفت با توجه به اینکه قالب حقوقی ارسال چنین اشیایی به خارج کشور و قرار دادن آنها در اختیار افراد و اشخاص یکی از عناوین اجاره، امانت یا عاریه است به نظر میرسد به جنبه کیفری چنین اقدامی نیز باید اندیشید. والله اعلم.
بهمن کشاورز
روزنامه جهان صنعت
021-48457 | 
09128771456 پیامک