سه شنبه, 04 ارديبهشت 1403-
تبعات حقوقي یک خروج
- توضیحات
دیده بان هشتم : ترامپ از بدو ورود به كاخ سفيد و در سمت رياست‌جمهوري، به دنبال نقض برجام بود و در اين راه از هيچ تلاشي فروگذاري نكرده است تا ايران را ناقض اين توافقنامه جلوه دهد
ترامپ از بدو ورود به كاخ سفيد و در سمت رياست‌جمهوري، به دنبال نقض برجام بود و در اين راه از هيچ تلاشي فروگذاري نكرده است تا ايران را ناقض اين توافقنامه جلوه دهد اما از آنجا كه برنامه اقدام مشترك توافق چندجانبه است كه ميان چند كشور امضا شده، ديگر كشورها به دليل منافع خود و ممانعت از تشنج در منطقه خاورميانه، همواره به دنبال اجراي برجام و پايبندي به آن هستند.طرح خروج از برجام در اواخر شهریور سال ۱۳۹۶ قوت گرفت و در مهر همان سال، این طرح به طور جدی در دستور کار دولت آمریکا قرار گرفت.از آنجا که امکان خروج یک‌جانبه آمریکا از این توافقنامه بین‌المللی ممکن نبود، ترامپ منتظر فرصتی برای متهم‌کردن ایران به خروج از برجام ماندو در اين راه نيز تنها بهانه و دستاويز مي‌توانست عدم پايبندي ايران به برجام باشد.
اما این تلاش‌های دولت ترامپ با یک مشکل بزرگ روبه‌رو بود و آن هم اعلام پایبندی ایران به مفاد برجام بود كه در اين مدت از طرف کارشناسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تاييد شده است؛ بنابراين دولت آمریکا سعی کرد تا با تمرکز بر برنامه موشک‌های باليستیک، دولت ایران را ناقض روح برجام نشان دهد. هرچند در اين مدت نيز ديگر اعضاي توافق كننده نيز سعي داشتند تا متعهد بودن ايران به برجام را ثابت كننداما در صورت خروج آمريكا، برجام چه سرنوشتي خواهد داشت؟
رییس شورای راهبردی روابط خارجی در پاسخ به سوالی در مورد احتمال خروج آمریکا از برجام و شرایطی که این موضوع به همراه خواهد داشت، گفته‌است : اگر آمریکایی‌ها تعلیق تحریم‌ها را تمدید نکنند، این مساله به معنای خروج از برجام است.خرازي همچنين معتقد است در این مورد باید دید اروپایی‌ها چطور با سیاست ترامپ برخورد می‌کنند. اگر اروپایی‌ها استقلال خود را حفظ کنند و دربرابر تحریم‌ها و تصمیم آمریکا مقاومت کنند، شرایط به گونه‌اي است و اگر اروپایی‌ها بخواهند تحت فشار آمریکا در چارچوب سیاست‌های آن کشور حرکت کنند، شرایط به گونه دیگری خواهد بود. البته ما تا زمانی به برجام متعهد می‌مانیم که برای‌مان منفعت داشته باشد و اگر منفعتی نداشت، دلیلی برای پایبندی نداریم.
اما كشوري كه ناقض برجام يا توافقنامه بين‌المللي باشد، به لحاظ حقوق بين‌الملل چگونه با وي برخورد خواهد شد. نقض برجام از سوي ترامپ در حالي مطرح شده كه بارها عواقب آن توسط برخي از دموكرات‌ها به وي گوشزد شده بود .جیمز متیس، وزیر دفاع آمریکا هم معتقد است که آمریکا باید در برجام باقی بماند. درصورتی که ترامپ پایبندی ایران به برجام را تایید نکند، کنگره آمریکا باید درباره این توافق نظر بدهد. باتوجه به اهميت اين موضوع، «قانون» با دكتر علي خرم، حقوقدان و استاد دانشگاه گفت‌وگويي انجام داده كه در ادامه مي‌خوانيد:
آقاي خرم به عنوان اولين سوال، اهميت و اعتبار حقوقي برجام به لحاظ حقوق بين الملل تا چه ميزان است؟
برجام، توافقي هشت جانبه است؛ به عبارت ديگر اين توافق ميان كشورهاي آمريكا، روسيه، چين، ايران، فرانسه، آلمان، انگليس و اتحاديه اروپاست. به عبارت ديگر اين هشت طرف بر سر يك موضوع بين المللي توافق كرده‌اند و اين توافق رسما نيز اعلام شده‌است و به جاي اينكه در مجالس خود اين توافقنامه را تصويب كنند، آن را توسط قطعنامه شوراي امنيت مورد تاييد قرار داده‌اند. بايد گفت برجام به لحاظ حقوقي حتي مستحكم‌تر از اين است كه اين كشورها در مجالس خود آن را تصويب مي‌كنند زيرا قطعنامه شوراي امنيت كه در فصل هفت منشور صادر شده، قابل تفسير و تغيير نيست وتمامي اين هشت طرف ملزم به تبعيت از آن هستند.
ترامپ چندين بار اعلام كرده كه ايران به تعهدات خود در برجام پايبند نبوده و سعي داشته ايران را ناقض آن جلوه دهد؛ پس اين سوال مطرح است كه آيا مرجع پايبند بودن يا نبودن به برجام، آژانس بين المللي هستهاي نيست؟
مرجع تشخيص پايبند بودن ايران به برجام آژانس بين المللي انرژي اتمي است، نه رييسجمهور آمريكا. حال اگر دونالد ترامپ اعلام كند ما پايبندي ايران مورد تاييد قرار نمي‌دهيم، گفتن اين حرف بيشتر معناي سياسي دارد و نه حقوقي. پس به لحاظ حقوق بين الملل، طرفي كه اين سخنان را مطرح كند يعني آمريكا، ناقض برجام شناخته مي‌شود، نه ايران.
در صورتي كه آمريكا يا ايران به تعهدات خود عمل نكنند، سرنوشت برجام چه خواهد شد؟
در صورت نقض برجام از سوي آمريكا، براي ايران اين امكان وجود دارد كه به حالت اوليه، يعني قبل از برجام بازگردد و نقطه بازگشت ما نيز ازسرگرفتن فعاليت‌هاي هستهاي است اما در صورتي كه ايران ناقض برجام باشد، در اين صورت براي هفت طرف ديگر به لحاظ حقوقي اين امكان وجود دارد كه آن‌ها نيز به نقطه اول، يعني اعمال تحريم‌هاي بين المللي عليه ايران بازگردند. پس طبق قوانين بين‌المللي مشخص است كه در صورت نقض اين توافقنامه، طرف مقابل به چه نقطه‌اي بازمي‌گردد كه البته حقوق بين الملل هم از آن حمايت و دفاع خواهند كرد. دليل اينكه آمريكا سعي داشته ايران را ناقض برجام معرفي كند، اين است كه دستش باز باشد تا تحريم‌هاي بين المللي را عليه ايران برگرداند.
اما در كشور ما نيز باوجود اينكه دو سال اول برخي از افراد و مسئولان به طور غيركارشناسي و غيرمعقول در مورد برجام موضع گيري مي‌‌كردند ولي در اين مدت همه متوجه شدند كه برجام، ناجي و نجات‌بخش كشور بوده و نه يك توافق بد براي ايران. در حالي كه آمريكايي‌ها اعتقاد دارند برجام توافقي بد براي آن‌ها بوده و همچنين ايران كلاه بر سر آن‌ها گذاشته است. اين درحالي است كه براي ايران توافق خوبي بوده كه در كنار آن، صنعت هستهاي ايران مي‌تواند ادامه پيدا كند . به همين دليل ايران هيچگاه در اين يك سال به دنبال نقض برجام نبوده است.
به نظر شما کشورهاي اروپايي و آسيايي و بقيه کشورهاي عضو در مقابل تصميم ترامپ و کنگره براي حفظ برجام چه خواهند کرد؟
آن‌ها تا امروز نشان داده‌اند که قاطعانه از اجراي برجام و اعتبار آن دفاع مي‌کنند. آن‌ها در سطح بين‌المللي از منابع خود استفاده مي‌کنند تا در تصميم ترامپ تاثيرگذار باشند؛ تصميمي که در جهت منافع بين المللي و تنش‌زدايي باشد و آمريکا به تعهدات بين المللي خود متعهد بماند. اروپا رايزني خود را با آمريکا از خيلي وقت پيش شروع کرده و تاثيرگذار هم هست. البته بيشتر هم مي‌توانند تاثيرگذار باشند تا ترامپ بدون ارجاع پرونده به کنگره، تعهد ايران به برجام را تاييد کند.
آن‌ها تا امروز نشان داده‌اند که قاطعانه از اجراي برجام و اعتبار آن دفاع مي‌کنند. آن‌ها در سطح بين‌المللي از منابع خود استفاده مي‌کنند تا در تصميم ترامپ تاثيرگذار باشند؛ تصميمي که در جهت منافع بين المللي و تنش‌زدايي باشد و آمريکا به تعهدات بين المللي خود متعهد بماند. اروپا رايزني خود را با آمريکا از خيلي وقت پيش شروع کرده و تاثيرگذار هم هست. البته بيشتر هم مي‌توانند تاثيرگذار باشند تا ترامپ بدون ارجاع پرونده به کنگره، تعهد ايران به برجام را تاييد کند.
سازوکاری که ایران پس از خروج احتمالی آمریکااز برجام می‌تواند اتخاذ کند، چیست؟
اقدامی که ایران می‌تواند پس از خروج احتمالی آمریکا از برجام انجام دهد، فعالیت و همکاری هرچه بیشتر خود با اعضاي ديگر توافق است. ایران باید سایر کشورها، حتی افکارعمومی و جامعه جهانی را علیه آمریکا متحد کند و از فرصت خروج آمریکا به بهترین نحو مطلوب بهره ببرد. درواقع تهران نباید خروج آمریکا از برجام را برای خود تهدید به حساب آورد؛ بنابراین باید تمام توان خود را به کار ببرد که فرآیند نقض برجام آمریکا را به لحاظ حقوقی و اجرایی به اجرا بگذارد و تا حد ممکن آمریکا را به عنوان یک کشورعهد‌شکن منزوی و آن را به عنوان کشوری در جهان معرفی کند که صلاحیت و شایستگی ندارد در جامعه جهانی نقش بزرگی را به عهده بگیرد.
ترامپ اعلام كرده در صورت خروج از برجام، شركت‌هاي اروپايي را كه با ايران همكاري مي‌كنند نيز تحريم خواهد كرد؛ دراين صورت به لحاظ حقوقي طرف‌هاي ديگر چه اقداماتي مي‌توانند انجام دهند؟
ترامپ به نوعي درگير چند موضوع است؛ از يك طرف اگر لغو تحريم‌هاي ايران را تاييد نكند به عنوان ناقض برجام شناخته مي‌شود كه در اين صورت اگر به صورت دو جانبه (ايران و آمريكا) تحريم‌هايي را عليه ايران تصويب كند، از نظر حقوق بين‌المللي براي بقيه طرف‌ها هيچ‌گونه تعهدي وجود ندارد كه به تحريم‌هاي دو جانبه آمريكا تن دهند و آن را اجرا كنند. آمريكا نيز به لحاظ حقوقي نمي‌تواند طرف‌هاي ديگر برجام را وادار به اعمال تحريم‌هاي دو‌جانبه عليه ايران كند. در حالي كه اگر تحريم‌ها توسط شوراي امنيت اعمال شده بود، بقيه كشورها مجبور به تبعيت از آن بودند اما در مورد اينكه گفته مي‌شود ترامپ شركت‌هايي كه با ايران همكاري اقتصادي دارند مانند رنو، بنز، توتال، پژو ، ايرباس و.....را مورد تحريم قرار مي‌دهد، هرچند كه اين امكان وجود دارد اما دراين صورت اروپايي‌ها مي‌توانند در سازمان جهاني تجارت و ساير دادگاه‌هاي بين المللي، شكايتي عليه آمريكا به جرم نقض برجام و اينكه قوانين داخلي خود را به صورت فرامليتي بر ديگران تحميل مي‌كند، مطرح كرده و خسارت هاي ناشي از آن را نيز از آمريكا طلب كنند. در نتجه آمريكا به‌ويژه در سازمان جهاني تجارت محكوم خواهد شد به اينكه مانع تجارت اروپا با ايران شده است و در صورت محكوميت بايد نقدا خسارت واردشده را بپردازد و اروپايي‌ها هم مي‌توانند خسارتي را كه از آمريكا دريافت مي‌كنند، صرف شركت‌هايي كرده كه با ايران همكاري مي‌كنند.
اما اروپا در قبال حمايت از ايران به دنبال چه منافعي است؟
نبايد اين ضرب‌المثل را فراموش كنيم كه هيچ كس فقط براي محض رضاي خدا كاري را انجام نمي‌دهد. اروپا در صورتي با ايران همكاري مي‌كند و به عبارت ديگر راه سخت و صعب‌العبور حمايت از ايران را طي مي‌كند كه ايران ملاحظات اروپا را داشته باشد؛ نه اينكه از يك طرف برخي در كشور شعارها و مطالبي عليه آن‌ها مطرح كنند و از طرف ديگر انتظار داشته باشند كه آن‌ها از ايران حمايت كنند. جايگاه اروپا با روسيه و چين متفاوت است. اروپا هم به واسطه حضور در سازمان جهاني تجارت و هم به لحاظ سياسي و در سطح بين المللي مي‌تواند مقابل آمريكا بايستد.
اما متاسفانه در چند هفته اخير، درست زماني كه بحث اعتراضات مردمي در شوراي امنيت مطرح شده بود و فرانسه در اين شورا از ايران حمايت مي‌كرد كه اين موضوع نبايد در شوراي امنيت مطرح و ايران محكوم شود، در ايران سخناني و مسائلي عليه كشور فرانسه مطرح شد يا حتي عليه كشورهاي ديگر مانند آلمان، انگليس و... در حالي كه اين موارد باعث تعجب است كه آيا اين اعمال به صورت آگاهانه انجام مي‌شود يا از روي بي‌اطلاعي بوده يا اينكه به دليل عدم هماهنگي و مديريت واحد در مورد سياست خارجي است. اين درحالي است اگر در كشور مديريت واحد در مورد ساسيت خارجي وجود نداشته باشد، باعث خواهد شد كه ما با دست خودمان اروپا يا كشورهايي مانند فرانسه، انگليس و... را به سمت آمريكا هل دهيم و پس از مدتي متوجه مي‌شويم كه كشورهايي كه مي‌توانستند به طور طبيعي طرفدار ما باشند، عليه و مقابل ما قرار خواهند گرفت. اين مسائل مهمي است كه بايد مدنظر قرار دهيم تا حتي در صورتي كه آمريكا هم تصميم گرفت از برجام خارج شود، بتوانيم مقابل آن بايستيم و به توافق هستهاي ادامه دهيم و به عبارتي به جاي اينكه آمريكا ايران را منزوي كند، ما بتوانيم آمريكا را در جامعه جهاني منزوي كنيم.
آقاي خرم به عنوان آخرين سوال، آيا به نظر شما آمريكا از برجام خارج خواهد شد؟
البته در اين زمان اين پيش‌بيني سخت است زيرا اگر آدمي معقولي مانند اوباما رييسجمهور آمريكا بود، جواب بنده خير بود؛ به عبارت ديگر بنده اعتقاد دارم فردي مانند اوباما ناقض برجام نبوداما حال كه انساني نامعقول و فردي توهمي مانند ترامپ، رييسجمهور آمريكاست و اعلام مي‌كند من باهوش نيستم بلكه نابغه هستم و در حالي كه هر كار نامعقولي را انجام مي‌دهد، مي‌توان گفت كه اين آدم هر كاري را ممكن است انجام دهد. از نظر كارشناسي، حقوق بين الملل و عقلانيت ترامپ نبايد اين كار را انجام دهد اما ازآنجا كه اين آدم بي‌منطق بوده، ممكن است هر اقدامي از وي سر بزند؛ به‌ويژه اينكه ترامپ در تمامي صحنه‌ها و در سياست خارجي شكست خورده و او به دنبال اين است كه دستاوردي داشته باشد، حتي اگر برخلاف امنيت و منافع ملي آمريكا باشد.
قانون
قانون
021-48457 | 
09128771456 پیامک