جمعه, 07 ارديبهشت 1403-
آيا رعايت حقوق شهروندى نيازمند تدوين قانون است؟
- توضیحات
ديده بان هشتم : اساساً نیازی به تدوین حقوق شهروندی وجود ندارد؛ زیرا در کشور ما از قانون اساسی و قوانین عادی و همچنین اسناد بینالمللی که ایران نیز آن را پذیرفته و به منزله قانون است، مستندات فراوانی وجود دارد و قوانین کشور از جمله همان اسناد بینالمللی در کل به شکل وسیعی حقوق شهروندی، حقوق طبیعی انسان یا حقوق بشر را به معنای عام تر پذیرفته و اشکال اساسی در رعایت و اجرای آن است؛ برای مثال در فصل سوم، فصل هشتم و سایر اصول فصل دوم قانوناساسی و به طورکلی تمامی فصل سوم قانون اساسی کشور ما درحدود ٢٢ اصل به طور کامل در حفظ حقوق شهروندی از تساوی افراد در برابر قانون، حمایت قانون از همه مردم بدون استثنا و تبعیض و نیز حفظ حقوق زنان (که متاسفانه به طور کامل رعایت نمیشود) و گرامیداشت حیثیت، جان، مال، حقوق مسکن و شغل افراد وجود دارد که از عدم تعرض افراد به حقوق دیگران، آزادی مطبوعات و احزاب و گروه های مدنی، اجتماعی و سیاسی در کنار آزادی های تشکل ها و اجتماعات و حتی برخورداری مردم از تأمیناجتماعی و بیمه همگانی و تأمین معیشت افراد در دوران بیکاری، پیری و از کار افتادگی و بی سرپرستی و در راه ماندگی در آنها حمایت شده است.
علاوه بر وجود قانون های بسیار، دولت جمهوری اسلامی ایران موظف شده وسایل آموزش و پرورش رایگان را برای همگان تا پایان دوره متوسطه فراهم کند(هر چند اين وظيفه طى سالهاى اخير بدليل كاهش ميزان بودجه وزارت آموزش و پرورش بصورت كاملاً رايگان انجام نمى شود) و وسایل تحصیلات عالی را تا سرحد خودکفایی کشور به طور رایگان گسترش دهد.
افزون بر اینها در زمینه حفظ حرمت و شخصیت شهروندان و رعایت عدالت قضایی تأکید کرده که هیچ کس را نمی توان دستگیر کرد مگر با حکم قانونی و رأی دادگاه؛ و همچنین این که آزادی حق مسلم هر فرد است، اصل آزادی انسان ها، اصل آزادی دسترسی انسان ها به وکیل و اصل برائت و ممنوع بودن هر نوع شکنجه اعم از جسمی، روانی و روحی و منع هتک حرمت و حیثیت افرادی که به حکم قانون دستگیر، بازداشت یا تبعید شدهاند؛ همه این موارد بندهای مفصلی در قانون دارد.
در تمام این اصول آنچه که در قانون اساسی آمده به معنای پذیرش حقوق شهروندی و آزادی هایی است که به طور طبیعی هر انسانی که در یک جامعه متمدن زندگی میکند، از آن برخوردار است . آنچه مسلم است اينست كه ما در کشور برای رعایت حقوق شهروندی نیازی به ارایه طرحی جدید به شکل میثاق و قانون نداریم، چرا که قانون اساسی ما به اندازه کافی این مسائل را در فصول مختلف تحت پوشش قرار داده است.
آنچه امروز به آن نیاز داریم فرهنگ رعایت حقوقشهروندی است. فرهنگی که کشورهای دیگر از دبستان تا دانشگاه این حقوق را آموزش می دهند. نه تنها دولت ها ملزم به اجرای آن هستند بلکه خود مردم هم به ارزش آن اعتقاد دارند و تأکید بر ضمانت اجرای آن دارند. درحالی که در کشور ما نه دولت ها آنچنان که باید از مداخله ارگان ها، نهادها و سازمان ها در امور شهروندی جلوگیری میکنند و نه مردم دغدغه رعایت این حقوق را دارند. در کل متاسفانه ساده ترین موضوعات در رعایت حقوق شهروندی مطرح است؛ مثلا در نظام حمل و نقل و رفت و آمد خودروها این حقوق را رعایت نمیکنیم و مردم نه تنها به حق دیگران احترام نمیگذارند بلکه همیشه در این فکر هستند که اگر این حقوق را رعایت نکنند نه تنها مرتکب خطایی نشدهاند بلکه این تخطی از قانون و زیر پا گذاشتن حقوق دیگران نوعی زیرکی و زرنگی آنها تلقی و ثبت میشود. درواقع همیشه اینگونه موضوعات برای آنها شوخی بوده است.
باید بر این نکته توجه داشت که چرا ایران باید به رغم این که در قانون اساسی و اعلامیه جهانی حقوق بشر و سایر اسناد مثل کنوانسیون حقوق کودک، منع شکنجه و رعایت حقوق زنان قانون دارد یا قوانین بینالمللی را پذیرفته است، ولی همواره جریانات حول این محور است که حقوق بشر در ایران رعایت نمیشود یا سایر قوانین مربوط به حقوق شهروندان رعایت نمیشود! چرا ایران با چنین سابقه کهن تمدنی با چنین اتهاماتی روبهروست.
پاسخ همان است که اشاره شد، در کشور ما فرهنگ رعایت حقوق شهروندی وجود ندارد و يا اگر بخواهيم كمى منصفانه تر بگوييم اين فرهنگ بسيار ضعيف است و مسبب اين نقيصه نه صرفاً دولت بلكه عامه مردم در آن نقش دارند.
علاوه بر وجود قانون های بسیار، دولت جمهوری اسلامی ایران موظف شده وسایل آموزش و پرورش رایگان را برای همگان تا پایان دوره متوسطه فراهم کند(هر چند اين وظيفه طى سالهاى اخير بدليل كاهش ميزان بودجه وزارت آموزش و پرورش بصورت كاملاً رايگان انجام نمى شود) و وسایل تحصیلات عالی را تا سرحد خودکفایی کشور به طور رایگان گسترش دهد.
افزون بر اینها در زمینه حفظ حرمت و شخصیت شهروندان و رعایت عدالت قضایی تأکید کرده که هیچ کس را نمی توان دستگیر کرد مگر با حکم قانونی و رأی دادگاه؛ و همچنین این که آزادی حق مسلم هر فرد است، اصل آزادی انسان ها، اصل آزادی دسترسی انسان ها به وکیل و اصل برائت و ممنوع بودن هر نوع شکنجه اعم از جسمی، روانی و روحی و منع هتک حرمت و حیثیت افرادی که به حکم قانون دستگیر، بازداشت یا تبعید شدهاند؛ همه این موارد بندهای مفصلی در قانون دارد.
در تمام این اصول آنچه که در قانون اساسی آمده به معنای پذیرش حقوق شهروندی و آزادی هایی است که به طور طبیعی هر انسانی که در یک جامعه متمدن زندگی میکند، از آن برخوردار است . آنچه مسلم است اينست كه ما در کشور برای رعایت حقوق شهروندی نیازی به ارایه طرحی جدید به شکل میثاق و قانون نداریم، چرا که قانون اساسی ما به اندازه کافی این مسائل را در فصول مختلف تحت پوشش قرار داده است.
آنچه امروز به آن نیاز داریم فرهنگ رعایت حقوقشهروندی است. فرهنگی که کشورهای دیگر از دبستان تا دانشگاه این حقوق را آموزش می دهند. نه تنها دولت ها ملزم به اجرای آن هستند بلکه خود مردم هم به ارزش آن اعتقاد دارند و تأکید بر ضمانت اجرای آن دارند. درحالی که در کشور ما نه دولت ها آنچنان که باید از مداخله ارگان ها، نهادها و سازمان ها در امور شهروندی جلوگیری میکنند و نه مردم دغدغه رعایت این حقوق را دارند. در کل متاسفانه ساده ترین موضوعات در رعایت حقوق شهروندی مطرح است؛ مثلا در نظام حمل و نقل و رفت و آمد خودروها این حقوق را رعایت نمیکنیم و مردم نه تنها به حق دیگران احترام نمیگذارند بلکه همیشه در این فکر هستند که اگر این حقوق را رعایت نکنند نه تنها مرتکب خطایی نشدهاند بلکه این تخطی از قانون و زیر پا گذاشتن حقوق دیگران نوعی زیرکی و زرنگی آنها تلقی و ثبت میشود. درواقع همیشه اینگونه موضوعات برای آنها شوخی بوده است.
باید بر این نکته توجه داشت که چرا ایران باید به رغم این که در قانون اساسی و اعلامیه جهانی حقوق بشر و سایر اسناد مثل کنوانسیون حقوق کودک، منع شکنجه و رعایت حقوق زنان قانون دارد یا قوانین بینالمللی را پذیرفته است، ولی همواره جریانات حول این محور است که حقوق بشر در ایران رعایت نمیشود یا سایر قوانین مربوط به حقوق شهروندان رعایت نمیشود! چرا ایران با چنین سابقه کهن تمدنی با چنین اتهاماتی روبهروست.
پاسخ همان است که اشاره شد، در کشور ما فرهنگ رعایت حقوق شهروندی وجود ندارد و يا اگر بخواهيم كمى منصفانه تر بگوييم اين فرهنگ بسيار ضعيف است و مسبب اين نقيصه نه صرفاً دولت بلكه عامه مردم در آن نقش دارند.